Czy sztuczne słodziki są bezpieczne?

Kiedy sztuczne słodziki weszły na rynek spożywczy, producenci żywności twierdzili, że mogą zastąpić słodycze bez negatywnych skutków zdrowotnych – i kalorii – cukru.

Dziś sztuczne słodziki i inne substytuty cukru stały się wszechobecne w żywności, pojawiając się w wielu produktach, w tym dietetycznych napojach gazowanych, krojonym chlebie i niskocukrowych jogurtach – nie wspominając o porannej kawie.

Czy jednak substytuty cukru są dla nas zdrowe? Badania nad tym, jak one wpływają na nasz organizm, są wstępne, złożone, a czasem sprzeczne.

Co to jest substytut cukru?

Termin ten obejmuje szereg substancji, które smakują słodko, ale brakuje tej ilości kalorii, która występuje w cukrze. Czasami są setki do dziesiątek tysięcy razy słodsze od cukru.

Są używane do słodzenia wielu „bezcukrowych” i „dietetycznych” pokarmów i napojów, w tym napojów energetycznych, gumy do żucia, cukierków, wypieków i mrożonych deserów. Wiele z nich jest również sprzedawanych jako samodzielne produkty.

Substytuty cukru są pogrupowane według sposobu ich wytworzenia:

• Sztuczne słodziki to syntetyczne dodatki do żywności, które według Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków są od 200 do 20 000 razy słodsze od cukru. Od lat 70. agencja zatwierdziła sześć z nich: aspartam, sacharynę, acesulfam potasowy, neotame  i advantame.

• Słodziki na bazie roślin i owoców są produkowane z liści lub owoców niektórych roślin i są co najmniej 100 razy słodsze od cukru, zgodnie z F.D.A. Należą do nich ekstrakty z rośliny stewii oraz z owoców mnicha. F.D.A. ogólnie uznaje te słodziki za bezpieczne, więc producenci mogą dodawać je do żywności i napojów.

• Alkohole cukrowe, które nie są ani cukrami, ani alkoholami, są rodzajem węglowodanów, które smakują słodko, ale mają mniej kalorii (i węglowodanów) niż cukier. Mają nazwy takie jak sorbitol, ksylitol, mannitol i erytrytol i występują naturalnie w niektórych owocach i warzywach, takich jak ananasy, suszone śliwki i grzyby.

Jakie są potencjalne korzyści i zagrożenia?

Istnieją pewne dowody na to, że jeśli regularnie pijesz napoje słodzone cukrem, takie jak napoje gazowane i słodkie herbaty, przejście na wersje dietetyczne może pomóc Ci trochę schudnąć – o ile nie spożywasz więcej kalorii z innych źródeł.

W jednym z 2022 roku przeglądu 12 randomizowanych badań klinicznych, w większości trwających sześć miesięcy lub krócej, naukowcy doszli do wniosku, że zastąpienie napojów słodzonych cukrem nisko- lub bezkalorycznych napojów słodzonych może prowadzić do pewnej utraty wagi – średnio około dwóch kilogramów – u dorosłych z nadwagą lub otyłością i którzy mają (lub są narażeni na ryzyko) cukrzycy.

Ale długoterminowe badania nad substytutami cukru nie wykazały żadnych korzyści z utraty wagi, a nawet pewne szkody. Z tego powodu Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła w 2023 r., aby ludzie unikali używania substytutów cukru w celu kontroli wagi lub poprawy zdrowia, powołując się na badania, które wiązały ich z większym ryzykiem problemów zdrowotnych, takich jak cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia, otyłość i wcześniejsza śmierć. Alkohole cukrowe erytrytol i ksylitol były również związane z większym ryzykiem zawału serca i udaru mózgu.

Mimo to niektóre (ale nie wszystkie) dobrze kontrolowane badania na zwierzętach i małe eksperymenty na ludziach, które mogą wykazać przyczynę i skutek, wykazały wskazówki, w jaki sposób niektóre substancje słodzące mogą prowadzić do problemów zdrowotnych. Niektóre badania wykazały, że alkohole cukrowe mogą zwiększać ryzyko krzepnięcia krwi, a tym samym ryzyko zawału serca i udaru mózgu, a także że inne substytuty cukru mogą zmieniać mikrobiom jelitowy i upośledzać kontrolę poziomu cukru we krwi.

Za dużo cukru natomiast jest bezsprzecznie szkodliwe dla zdrowia z większym ryzykiem cukrzycy typu 2, chorób serca i otyłości. Amerykańskie Stowarzyszenie Serca zaleca, aby kobiety spożywały nie więcej niż 25 gramów cukru dziennie, a mężczyźni nie więcej niż 36 gramów dziennie. Puszka Coca-Coli zawiera 39 gramów cukru.